در واقع چیزی به عنوان بهترین رنگ عسل وجود ندارد زیرا رنگ عسل میتواند روشن، تیره، یا بین این دو باشد. همانطور که قبلا مشخص کردیم هرچه عسل تیره تر باشد طعم آن شدید تر و قابل تشخیص تر خواهد بود اما نباید این طور فکر کنید که بهترین رنگ عسل، تیره است و عسل های تیره بر عسل های روشن برتری دارد.

عسل رنگ روشن، مثل عسل یونجه ، برای شیرین کردن چای یا غلات صبحانه مناسب است درحالی که عسل تیره رنگی همچون عسل شوید برای گذاشتم روی نان جو و نان های مختلف بهتر است. کاربرد عسل تیره با شکر قهوه ای چندان متفاوت نیست.

رنگ مابین عسل تیره و روشن، کهربایی است، که میتواند از گل هایی چون گل گندم زرد، مریم گلی، یا گون بدست آید.

سلیقه افراد در انتخاب رنگ تیره یا روشن عسل نیز عموما به محل زندگی آنها بستگی دارد، مثلا مردم آمریکا عسل های کمرنگ تر و شفاف تر را ترجیح میدهند، درحالی که اروپایی ها بیشتر به طعم های شدیدتر و پیچیده تر عسل های تیره رنگ تمایل دارند.

لازم به ذکر است، با اینکه به طور کلی رنگ روشن‌تر به معنی طعم ملایم‌تر است، این اصل استثناهایی هم دارد. بعضی از انواع عسل های دارای طعم خاص و شدید، مثل عسل شکوفه درخت نمدار رنگ روشنی دارند. درحالیکه عسل خوش طعم و ملایمی چون عسل درخت لاله (گونه) میتواند خیلی هم تیره رنگ باشد.

توصیه ما این است که بدنبال بهترین رنگ عسل نباشید زیرا رنگ عسل نمیتواند تعیین کننده کیفیت آن باشد و با حرارت و یا با گذشت زمان در انبار، رنگ عسل میتواند از روشن به تیره تغییر کند.

عسل تیره یا روشن؟

عسل تیره در عین حالی که طعم شدیدتر و غنی تری دارد، حاوی مواد مغذی مانند ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان های بیشتری هم میباشد. دانشمندان دانشگاه ایلینوی، گندم سیاه ایالت ایلینوی را با مریم گلی ایالت کالیفرنیا مقایسه کردند و متوجه شدند گندم سیاه بیست برابر بیشتر از مریم گلی آنتی اکسیدان دارد.

با این حال رنگ عسل با گذشت زمان و با در معرض حرارت قرار گرفتن نیز عوض می شود. عسلی که در دمای بالاتر نگهداری شود تیره تر میشود. عسلی که در انبار نگهداری میشود ممکن استکه شکرک زده عسل پس از مدتی اتفاق رخ دهد و بعد میزان تیرگی آن به اندازه ی کریستال های شکرک بستگی خواهد داشت.

کریستال های شکرک ریزتر رنگ روشن تری دارند و به همین خاطر است که عسل خامه ای (عسلی که تمام آن حالت شکرک دارد) بیشتر ظاهری مات و رنگ روشن مایل به زرد کمرنگ یا سفید دارد.

رنگ عسل را چگونه اندازه میگیرند؟

رنگ عسل در مقیاسی به نام مقیاس Pfund درجه بندی می شود. یک درجه بندی رنگ Pfund یک ابزار شیشه ای کهربایی است که درجه بندی رنگی است که از روشن به تیره میرود. رنگ عسل را با ریختن آن در یک ظرف و مقایسه آن با درجه بندی Pfund میسنجند.

جایی که همخوانی رنگ عسل با مقیاس اندازه گیری میشود یکی از سرهای ابزار است. چنین اندازه گیری، برای عسل از ۰ تا ۱۴۰ میلی متر رنگ تعیین میکند.

روش دیگری برای تشخیص رنگ عسل، استفاده از دستگاه مقایسه بصری (مارک Lovibond) است. در این روش یک پرتو نور به عسل تابانده و رنگ آن با یک نمونه رنگی استاندارد مقایسه میشود.

آیا رنگ عسل روی کیفیت آن اثر میگذارد؟

با اینکه رنگ عسل جزو اصول سیستم USDA نیست، بسیاری از عرضه کنندگان و مصرف کنندگان عسل به آن علاقه مند اند. عسل رنگ روشن معمولا دارای طعمی ملایم است، درحالیکه عسل سیاه رنگ معمولا طعم قوی تری دارد.

جدای از طعم، رنگ عسل هم میتواند میزان آنتی اکسیدان های موجود در آن را تعیین کند. معمولا تراکم آنتی اکسیدان ها در عسل تیره بیشتر از عسل رنگ روشن است.

چرا رنگ عسل‌های مختلف متفاوته؟

عسل از شهد گل‌ها درست می‌شه. زنبورهای عسل، تو طبیعت پرواز می‌کنن و با نشستن روی گل‌های مختلف، شهد اون ها رو میمکن و بعد این شهد گل‌ها تو شکم زنبورها به عسل تبدیل می شه. تفاوت رنگ عسل‌ها هم به دلیل تفاوت گل‌هایی که زنبور شهد گیری می‌کنه.

عسل ممکنه به رنگ‌های‌ سفید، زرد، نارنجی، قرمز، قهوه‌ای و رنگ کهربایی باشه، پس عسل طیف رنگی زیادی داره.

عوامل موثر در تغییر رنگ عسل

رنگ عسل با گذشت زمان و با در معرض حرارت قرار گرفتن هم ممکنه عوض بشه. عسلی که در دمای بالاتر نگهداری بشه، تیره‌تر می‌شه.

طعم عسل‌های تیره و روشن

عسل رنگ روشن معمولا دارای طعمی ملایمی هستن، ولی عسل تیره و سیاه معمولا طعم قوی‌تری دارن، چون عسل تیره معمولا مالتورز، مواد معدنی، اسیدها و فلاونوئیدهای آنتی‌اکسیدان بیشتری دارن و همچنین گلوکز و فروکتوز کمتری، بنابراین شیرینی این عسل‌ها نسبتا کمتره. عسل‌های بهاره معمولا رنگ پریده هستن. عسل با رنگ روشن معمولا گلوکز نسبتا بیشتری دارن، بنابراین سریعتر متبلور می‌شن، این عسل‌ها طعمی ملایم دارن. شایع‌های غلطی تو این زمینه هست که می‌گن عسل زنبورهای مادر، تیره و غلیظه، اما عسل زنبورهای جوان یعنی بچه کندوها، روشن و رقیقه.

همچنین گفته می‌شود که عسل‌هایی که رنگ تیره‌تری دارند خواص آنتی اکسیدانی و مواد معدنی بیشتری دارا هستند. به عنوان مثال عسل آویشن نسبت به عسل گون خواص آنتی اکسیدانی بیشتری دارد و به همین دلیل است که از عسل آویشن برای درمان سرفه و گلودرد استفاده می‌شود.

رنگ ۱۰ نوع عسل مختلف

عسل اقاقیا: سفید
عسل آویشن: کهربایی
عسل کتیرا: زرد روشن
عسل افرا: سرخ
عسل شبدر سرخ: قرمز
عسل گل قاصدک: زرد تیره
عسل صنوبر: تیره
عسل بهارنارنج: زرد طلایی
عسل جنگهای مازندران: مایل به سبز
عسل گندم سیاه: قهوه‌ای تیره

رنگ عسل اقاقیا زلال و شفافه: درخت اقاقیا درختی با گل‌های زیبا، که این گل‌ها سفید رنگ و خیلی معطر هستن. گل اقاقیا به خاطر شهد زیادی که داره، زنبورهای عسل رو به خودش جذب می‌کنه. درخت اقاقیا بومی امریکای شمالیه ولی تو مناطق اروپا و آسیا هم رشد می‌کنه. یکی از خواص عسل اقاقیا آرام بخش بودن اونه.

رنگ عسل آویشن کهرباییه: عسل آویشن از گیاه آویشن درست شده، یکی از انواع عسل‌های تک گله هست. عسل آویشن مثل گیاه آویشن دارای عطر و طعم خاصیه و رنگ اون کهربایی، عسل یونانی، یا آویشن وحشی که تو مناطق مرتفع رشد می‌کنه، بیشتر آن از گونه وحشی آویشن ساخته می‌شه و رنگ کهربایی تیره‌تری داره. عسل آویشن برای رفع سرفه خیلی مفیده. دو مدل عسل داریم عسل تگ گیاه، که از یک نوع گل شهد گیری شده و عسل چند گیاه “چهل گیاه” که از چند نوع گل، زنبورعسل شهد گیری کرده. مثلا:

عسل تک گیاه: وقتی تو کوهستانی بیشترین گیاهی که می بینین بوته گونه، پس عسلی که تو این کوهستان تولید می شه، عسل گون هست. ممکنه گیاه‌های دیگر هم وجود داشته باشن اما بوته گون از همه بیشتره و رنگ عسل هم مایل به زرد کم رنگه.

عسل چند گیاه: اگر تو یک منطقه سه نوع گیاه آویشن و سماق و گون وجود داشته باشه و هر گیاه حدود یک چهارم درصد پوشش گیاهی منطقه رو تشکیل بده، رنگ عسل تولید شده مخلوطی از سه رنگه و عسل تولید شده، عسل چهل گیاه و رنگ عسل مایل به قهوه‌ایه.

سلیقه افراد تو انتخاب رنگ تیره یا روشن عسل معمولا به محل زندگی بستگی داره، بیشتر مردم آمریکا عسل‌های کمرنگ رو ترجیح می‌دن، اروپایی‌ها هم بیشتر به عسل‌های با رنگ تیره‌تر تمایل دارن. عسل طبیعی هر منطقه‌ای رنگی متفاوت داره، عسل طبیعی با هر رنگی دارای خواص زیادیه و برای ما مفیده.

تو قرآن آیه ۶۹ سوره نحل درمورد رنگ عسل صحبت شده:
“سپس از تمام ثمرات تناول کن، و راه‌هایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده به راحتی بپیما، از درون شکم آنها نوشیدنی خاصی خارج می‏شود، به رنگ‌های مختلف، که در آن شفای مردم است در این امر نشانه روشنی است برای جمعیتی که اهل فکرند”.

کندو را در یک مزرعه یک‌دست قرار دهد

در بیشتر مواقع زنبوردار کندو‌های خود را در مزارعی قرار می‌دهد که تا چشم کار می‌کند از یک نوع گل یا گیاه است. این نوع عسل که به آن عسل تک گل می‌گویند، معمولا از نظر طمع و رنگ در نقاط مختلف یکسان خواهد بود. مثل عسل آفتاب گردان، عسل پنبه، عسل کلزا و عسل گشنیز.

در این شیوه فرقی ندارد کندو در کدام نقطه‌ی ایران قرار دارد. مثلا عسل آفتابگردانی که در نقاط غربی به دست می‌آید با جنوب ایران از نظر طعم و رنگ چندان متفاوت نخواد بود.

کندو در مناطق کوهستانی و دشت واقع است

بعضی از زنبوردارن با کوچ دادن کندو‌های خود و قرار دادن آن‌ها در دل کوهستان‌ها و دشت‌ها، از گیاهان و گل‌هایی که به صورت طبیعی رشد کرده‌اند استفاده می‌کنند تا عسل تولید کنند.

در این حالت چون تمام پوشش منطقه به صورت ۱۰۰٪ از یک گیاه نیست، اسم عسل را بر اساس پوشش گیاهی غالب منطقه انتخاب می‌کنند. مثل عسل گون، کنار، لعل کوهستان، و اگر منطقه پوشش گیاهی غالب نداشته باشد اسم آن را عسل چند گیاه یا همان چهل گیاه می‌گذارند.

طعم و رنگ عسلی که به این شیوه به دست می‌آید، منطقه به منطقه می‌تواند متفاوت باشد. حتی گاهی اوقات ممکن است عسل به دست آمده از دو کندو در یک منطقه نیز در این حالت با هم تفاوت داشته باشد! چون به هر حال زنبوران برای تولید عسل بر روی میلیون‌ها گل می‌نشینند و ممکن است گل‌هایی که زنبوران یک کندو از آن استفاده کرده‌اند با کندوی دیگر متفاوت باشد.

تاثیر شیوه‌ی نگهداری عسل بر رنگ آن

علاوه بر مواردی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، شیوه‌ی نگهداری عسل نیز می‌تواند بر روی رنگ آن تاثیر بگذارد.

رنگ عسل به مرور زمان تیره می‌شود، به همین دلیل است که عسلی که تازه برداشت شده است نسبت به مشابه آن در سال گذشته کمی روشن‌تر است.

اگر عسل در مکان گرمی نگهداری شود رنگ آن تیره می‌شود

شکرک زدن عسل نیز بر روی رنگ آن اثر می‌گذارد که بسیار وابسته به اندازه بلور‌های آن است. در این حالت معمولا رنگ عسل سفید رنگ می‌شود.

رنگ عسل

نکته جالبی که درباره ی رنگ عسل ها وجود دارد این است که تنوع رنگ در عسل ها فراوان است مانند رنگین کمان از بی رنگ و سفید و زرد تا قهوه ای و سیاه تیره متغییر است.

عامل اصلی این مسله بر می گردد به منشا گیاهی و نوع گیاهانی که از آن عسل تولید می شود و همچنین عواملی نظیر:

۱- دمای منطقه در زمان تولید عسل
۲- نوع بافت خاکی ( مقدار عناصر غنی موجود در خاک)
۳- رنگ شهد گیاهان
۴- ترکیب های شیمیایی شهد گباهان
۵- نوع شرایط زیستی و اب و هوای منطقه فعالیت زنبور

همگی باعث تفاوت در رنگ عسل های تولید شده می شود.

رنگ عسل تولید شده بیشتر تابع گل و گیاهی است که از تراکم بیشتر در منطقه برخوردار باشد و اصطلاحا در زنبورداری به ان گل غالب گفته می شود.

مثال: وقتی از پایین یک کوه به کوهستان نگاه می کنید بیشترین گیاهی را که می بینید و به چشم می اید بوته گون است و عسلی که در این کوهستان تولید می شود عسل گون نام گذاری می شود در حالی گیاهان دیگر هم وجود دارند اما بوته های گون از همه بیشتر است و رنگ عسل نیز بیشتر به سمت رنگ زرد کم رنگ می رود.

مثالی دیگر: اگر در یک منطقه در شعاع ۵ کیلومتری سه نوع گیاه اویشن و سماق و گون وجود داشته باشد و هر کدام ۳۰ درصد پوشش گیاهی منطقه را تشکیل بدهند، رنگ عسل تولید شده مخلوطی از سه رنگ خواهد بود در واقع یک نوع بازی با رنگ ها است و عسل تولید شده عسل چهل گیاه یا چند گیاه نامیده می شود و رنگ عسل به سمت زرد تیره مایل به قهوه ای می رود.

نکته: باید توجه داشت که جدا از رنگ اصلی یک عسل شرایط نگهداری بر رنگ عسل اثر دارد به گونه ای که اگر عسل مدت زمان زیادی در ظرفی باقی بماند یا حرارت ببیند رنگ عسل تیره تر می شود.

نکته جالب: عسل تولید شده جدا از داشتن خواص شفا بخشی خود عسل تمام خواص درمانی گیاه یا گیاهان مربوطه را که از آن عسل تولید می شود را نیز درخود دارد.